ترخیص کالا اصطلاحی است که جهت اظهار کالا به گمرک و آزادسازی آن برای وارد کننده یا صادر کننده کالا مورد استفاده قرار می گیرد.
فعالیت ترخیص کالا شامل آماده سازی و ثبت اسناد به صورت فیزیکی یا الکترونیک و محاسبه پرداختی ها شامل مالیات ، ماخذ تعرفه گمرکی ، سود بازرگانی ، حقوق گمرکی و تسهیلات ارائه شده توسط دولت به واردکنندگان و صادر کنندگان کالا می باشد.
در بسیاری از کشورها کارگزاران گمرکی یا حق العمل کاران فعالیت خود را در زیر مجموعه فعالیت فورواردری کالا به انجام می رسانند البته تجارت های مستقل و خطوط کشتی رانی، وارد کنندگان و صادر کنندگان، عمده ی کارفرمایان حق العملکار گمرکی محسوب می شوند.
ترخیص کالا در ایران
ترخیص کالا در ایران به مفهوم آماده سازی و ارائه اسناد و مدارکی از جمله مجوزات لازم جهت ترخیص کالا نظیر مجوزهای ترخیص کالا مانند مجوز استاندارد، مجوز بهداشت، مجوز وزارت ارشاد و کانون پرورش فکری کودکان، مجوز سازمان انرژی اتمی، مجوز وزارت ارتباطات و مخابرات، مجوز مبارزه با مواد مخدر، مجوز قرنطینه مرزی و مجوز قرنطینه نباتی و البته مجوز وزارت راه که به کلیه کالاهایی که با ناوگان غیر ایرانی به حمل و نقل بین المللی خود پرداخته باشند (شامل 10% کرایه حمل کالا) تعلق می گیرد را شامل می شود. ترخیص کالا همچنین شامل حمل و ارسال کالا به مقصد نهایی درون مرزی می باشد. بسیاری از ترخیص کار ان در حوزه هایی چون صنایع فلزی، شیمیایی و ماشین آلات و مواد اولیه به تخصص رسیده اند. ترخیص کاران معمولا در گمرکات بنادر و فرودگاه ها و یا مناطق آزاد متمرکز و مستقر می شوند.
شایستگی های مورد نیاز جهت حق العمل کاری در ترخیص کالا
کارت حق العمل کاری توسط گمرک ایران صادر می شود این کارت جهت اخذ شامل یک سری الزامات می باشد .که از آن جمله پذیرش در آزمون این سازمان می باشد از شرایط پذیرش کارت حق العملکاری به مواردی نظیر اینکه باید شهروند ایران باشد و با حداقل سن 25 سال در سازمان های دولتی مشغول به کار نباشد.
کارگزار گمرکی باید به جداول تعرفه های گمرکی آشنا باشد که خود لیست هایی جهت ارائه، میزان حقوق گمرکی و سود بازرگانی و قواعد و قوانین دولتی برای وارد کنندگان و دیگر الزامات تجارتی را دارا می باشد.
تشخیص هویت و ارائه اسناد در ترخیص کالا
جهت ترخیص کالا توسط شرکت های ترخیص کار نیازمند ورود اطلاعات مربوط به هویت صاحب کالا و نماینده ی آن جهت اظهار به گمرکات و تعیین ارزش کالای وارداتی به سیستم هستیم. در ترخیص کالا منظور از ارزش کالای وارداتی به معنای ارزش کالا در مبدا بعلاوه نرخ کرایه حمل و بیمه کالا تا ورود به گمرک می باشد. (در صورت پرداخت شدن هزینه های دیگر نیز در تعیین ارزش گمرکی کالا اضافه می شود که شامل: ظروف و بسته بندی، هزینه های طراحی و هزینه حقوق مالکیت معنوی می باشد )
تخصیص کوتاژ با توجه به مدت اعتبار کابوتاژ کالا به گمرک مقصد می باشد (تا سه ماه بعد از انقضای کابوتاژ کالا اگر گواهی نامه ی گمرک مقصد از طرف صاحب کالا که خود نشان دهنده ورود کالا است ارائه نشود، کالا به مقصد نرسیده استنباط می شود.) در این مرحله تشخیص مسیر گمرکی جهت ترخیص کالا به روش سیستمی صورت می گیرد که شامل دریافت کوتاژ ترخیص کالا می شود، کوتاژ در واقع کد شناسایی برای ترخیص کالا و اظهارنامه می باشد.
باید توجه کرد کالایی که ترخیص قطعی نشده برای گمرک در عوض وثیقه ای برای مطالبات گمرک چه در خصوص ترخیص کالای مورد بحث و چه در خصوص مطالبات معوقه ی حاصل از ترخیص کالاهای از پیش صورت گرفته می باشد.
بر مبنای اظهار صورت گرفته یکی از مسیرهای سبز ، زرد و قرمز انتخاب می شود.
گمرک پس از دریافت اسناد و مدارک ترخیص کالا به تشخیص هویت و تشخیص کارت بازرگانی می پردازد و در مراحل بعد به تشخیص نماینده قانونی جهت ترخیص کالا، وکالت نامه ترخیص و معرفی نامه، بررسی پروانه حق العملکاری و بررسی مطالبات معوقه و کنترل بدهی مربوط به ارزش کالا می پردازد.
بر اساس ماده 3 قانون مقررات واردات و صادرات وجود کارت بازرگانی با اعتبار برای افرادی که به واردات به صورت تجاری اقدام می کنند یک امر اجباری می باشد.